Mediterrane pijnbeleving en een dikkere huid:
waarom mensen van kleur minder goede medische zorgen krijgen

Verschenen in Femma digizine februari 2024

Afromedica is een vzw, in 2019 opgericht door studenten en werknemers actief in de gezondheidssector. Zij willen tekorten in de gezondheidszorg aankaarten en verbeteren. En dan vooral de discriminatie tegenover mensen van kleur. Zowel op de werkvloer, als tegenover patiënten. Wij spraken met Deborah Pemu, masterstudent verpleegkunde en verantwoordelijke Events bij Afromedica.

Hoe is Afromedica ontstaan?
Deborah: ‘In de nasleep van de hele Black Lives Matter-protesten merkten wij dat wij onszelf als zwarte studenten in de zorg eigenlijk oncomfortabel voelden. Zo zijn we dikwijls de enige zwarte studenten in volle aula’s, maar ook op de werkvloer. Bovendien zien we nog veel tekorten wanneer het aankomt op de zorg voor patiënten van kleur. Misdiagnoses, onjuiste ideeën, ondermijning van de pijn van patiënten, … Als je kijkt naar onze maatschappij, zijn wij een erg divers publiek. Maar dit weerspiegelt zich niet in de zorg. Wij beslisten hier iets aan te doen, en richtten Afromedica op.’

Wat voor ideeën leven er over mensen van kleur bij gezondheidsmedewerkers?
‘Er wordt bijvoorbeeld gedacht dat zwarte mensen een veel hogere pijngrens hebben. Maar ook dat ze een dikkere huid hebben, en als gevolg daarvan minder pijn voelen. Zwarte mensen zouden ook kleinere longen hebben, of slechter werkende nieren. En je hebt ook zoiets als de ‘mediterrane pijnbeleving’, waarbij geloofd wordt dat mensen van kleur theatrale reacties vertonen wanneer ze pijn voelen. Hun pijn wordt daarom door veel artsen vandaag minder serieus genomen. Wetenschappelijk gezien zijn deze theorieën nooit bewezen, en slaan ze dus nergens op. Mensen met een donkere huid moeten dus veel meer hun best doen om aan te tonen dat ze pijn hebben voor ze dezelfde behandeling krijgen als witte mensen.’

‘Die diepgewortelde vooroordelen moeten weggewerkt worden opdat iedere patiënt de beste zorgen kan krijgen in onze samenleving. Vanuit mijn eigen beleving zie ik dat zwarte mensen daardoor ook minder snel naar de dokter gaan. Als ik kijk naar mijn moeder bijvoorbeeld. Het moet al echt erg zijn voor zij een arts bezoekt. Ze gaat ervan uit dat ze haar toch niet zullen geloven. Dat is natuurlijk niet goed, zo krijgen ziektes meer kans zich te ontwikkelen.’

Hoe ziet patiëntgerichte zorg eruit?  
‘Patiënten zijn meer dan een identificatiebandje met een barcode. Elke patiënt is een uniek individu met een eigen verhaal, die zijn vertrouwen in jou als gezondheidswerker stelt. Het is essentieel om naar deze verhalen te luisteren; ze helpen de zorg te verbeteren. Bij het zoeken naar oplossingen moet je ook rekening houden met de specifieke behoeften van elke persoon. Standaardoplossingen zijn niet altijd geschikt voor iedereen. Zo kan bijvoorbeeld eczeem verschillend verschijnen op een witte of zwarte huid, wat vraagt om verschillende behandelingen. Afromedica wil gezondheidsmedewerkers hiervan bewust maken. We streven naar gepersonaliseerde zorg, ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Helaas is wereldwijd weinig onderzoek gedaan naar de zorgbehoeften van mensen met verschillende huidskleuren of achtergronden. Dit maakt het moeilijk om altijd de juiste informatie te vinden, zelfs als je patiëntgerichte zorg wil bieden. Er moet daarom meer geïnvesteerd worden in onderzoek.’

Je zei daarnet ook dat jullie vaak de enige studenten van kleur zijn in jullie lessen. Waarom is dit, denk jij? 
‘Jongeren van kleur worden niet voldoende gestimuleerd om hun talenten te ontwikkelen. Vanuit hun eigen omgeving niet, maar ook in het onderwijs niet. Ik hoor en zie dat rondom me, maar ik heb het ook zelf ervaren. Toen ik startte met het middelbaar vroegen verschillende leerkrachten me of ik een TSO-richting wel aankon. Terwijl mijn resultaten van de lagere school niet minder goed waren dan die van de anderen. Ik was de enige met een zwarte huid in die school op dat moment. Ook in mijn opleiding verpleegkunde voelde ik dat ik veel meer moeite moest doen om mezelf te bewijzen. Het zat hem vaak in de kleine opmerkingen. Zaken als ‘jij zal het ook wel kunnen’ of ‘zou je niet beter iets minder doen?’. Ik deed bijvoorbeeld een stage verpleegkunde en probeerde echt enthousiast en proactief te zijn, en hard te werken. En dan las ik op mijn stageverslag dat ik ‘té enthousiast was’. Als ik te veel doe, word ik dus ook niet serieus genomen.’

Wat doen jullie precies met Afromedica?
‘Wij streven naar meer gelijkheid in de hulpverlening. We sensibiliseren en informeren, zodat het bewustzijn rond het probleem groeit. Maar we willen hulpverleners van morgen ook ondersteunen en aanmoedigen in hun studiekeuze. Dat doen we aan de hand van workshops en infosessies. En we gaan in interactie met universiteiten om de koloniale toon van sommige onderwijsprogramma’s aan te pakken. Bovendien willen we een plek maken waar studenten, patiënten en mensen in de zorg samen kunnen praten. Als je werkt in de zorg en meer diversiteit wil, kun je hier terecht. Ook luisteren we naar de ervaringen van studenten tijdens stages en opleidingen, en vertellen we patiënten over hun rechten. Het is een soort ontmoetingsplek voor iedereen die met gezondheid te maken heeft. In de toekomst zouden we graag connecties leggen met andere organisaties en netwerken. Het is maar door samen te werken dat je het grootste verschil kan maken.’

Meer informatie over Afromedica vind je op: afromedica.wixsite.com en op hun instagrampagina @_afromedica_

WIST JE DAT…
er tijdens de koloniale tijden allerlei experimenten werden uitgevoerd op zwarte mensen? Zo voerde  dr. James Sims, een arts uit Alabama, zonder verdoving operaties uit aan de baarmoeder van zwarte tot slaaf gemaakte vrouwen met het excuus dat zij toch minder pijn voelden. De resultaten van zijn experimenten gebruikte hij om witte vrouwen mee te behandelen.

WIST JE DAT…
het idee dat zwarte mensen kleinere longen hebben, afstamt uit een onderzoek uit de VS, waarbij 25 000 witte mensen onderzocht werden tegenover slechts 2 500 zwarte mensen? Hierbij zagen ze dat de longkwaliteit van de zwarte personen slechter was dan die van de witte. Waar ze tijdens dat onderzoek echter geen rekening mee hielden, was dat zwarte mensen veel vaker in achtergestelde wijken woonden met een slechte luchtkwaliteit. De resultaten van dat onderzoek worden tot op de dag van vandaag gebruikt bij bepaalde longtesten, waarbij gecorrigeerd wordt op ras. Hierdoor moet een zwart persoon veel slechtere longwaarden hebben dan een wit persoon om dezelfde behandeling te krijgen.

WIST JE DAT…
er tot de jaren ‘70 syfilis-onderzoek werd gevoerd op zwarte mannen in Alabama (VS)? Om na te gaan wat de gevolgen zijn van onbehandelde syfilis werden deze mannen systematisch niet behandeld. De resultaten daarvan dienen vandaag nog steeds in de medische wereld.

WIST JE DAT…
heel veel medische apparatuur afgestemd is op de witte huid? Zuurstofsaturatiemeters die aan de vinger vastgemaakt worden, werken bijvoorbeeld een stuk minder goed op de zwarte huid. Dit is dan ook een belangrijke reden waarom zwarte mensen sneller stierven aan zuurstoftekort tijdens de covid-pandemie. Maar ook de EEG-test, waarbij onze hersenactiviteit gemeten wordt via elektroden op het hoofd, is niet afgestemd op de zwarte huid. Vooraleer de elektroden aangebracht worden, wordt er een elektrodenpasta op het hoofd gesmeerd, die als een soort geleider werkt. Maar deze pasta werkt aanzienlijk minder goed op afrohaar, en is vooral afgestemd op glad haar. Dit kan leiden tot onnauwkeurige resultaten.